Straks, postcorona, gaan we door met waar we waren gebleven. Het voelt voor mij alsof we na een ordeverstoring op de tribune weer oog hebben op de bal.
Misschien wel de meest ingewikkelde klus is het in balans brengen van welvaartsgroei en klimaat. En meer nog dan Het Virus verdeelt dit thema de mensen. [Al is er ook wel degelijk gedeelde grond als je maar met elkaar praat, zo ontdekte ik in dit filmpje.]
Een belangrijk subthema is duurzame energie. Die verandering draait om techniek en innovatie, maar zeker ook om draagvlak. Die techniek, dat loopt wel redelijk goed volgens mij. Bij het draagvlak gaan dingen serieus fout.
Het dak op – Even een zijsprongetje. Een tijdje terug reed ik met een (duurzaam ingestelde) kameraad langs een rijtje gloednieuwe bedrijfshallen naast de A35 bij Almelo. Dankzij een fijne fly-over konden we mooi op de daken kijken. Er lagen nul zonnepanelen op. We reden verder en veertig kilometer westwaarts, langs de A1 bij Deventer, passeerden we een immens veld vol zonnepanelen in de prachtige uiterwaarden bij Wilp. Dat vonden we allebei belachelijk. Kan dat nou niet anders?
In de regiokrant stond dit weekeinde dat de zonneparken een speelbal zijn van grote bedrijven. Bevriende boeren vertellen me dat ze om de haverklap bezoek krijgen van snelle zonnebaasjes. Soms rijden ze in een sjieke Tesla of een Porsche ongevraagd het erf op. De boeren kunnen hun grond voor goed geld verkopen. Gaat de zon dan schijnen voor het dorp waar zo’n park ligt? Betalen omwonenden ineens geen stroomrekening meer? Wordt van de winst het dorpshuis opgeknapt? Krijgt de dorpskerk een nieuwe bestemming met het zonnegeld? Komt er een mooie duurzame winkel met lokale producten?
Welnee. Zodra die panelen zijn ingeprikt, stroomt de poen naar de zakken van investeerders. Lokale energiecoöperaties die de winst laten terugvloeien naar de gemeenschap zijn maar een kleine speler in deze vechtmarkt. David tegen Goliath. Juist deze dappere coöperaties verdienen steun en hulp want de energietransitie dreigt een verhaal te worden van verandering zonder draagvlak.
Dat draagvlak is nu al wankel. Wat blijft ervan over als de opbrengsten van windmolens en zonneparken terugvloeien naar de omgeving waar de mensen tegen die dingen aankijken? Als zelfs de veranderingsgezinde mensen nauwelijks de vruchten plukken van hoge windmolens en akkers vol zonnepanelen, dan is die energietransitie tot mislukken gedoemd.
In mijn werk speelt dit onderwerp ook. In november 2020 nam ik dit online college op met professor Marcel Boogers. Lockdownvriendelijk bij hem thuis in Den Bosch, een razend interessante ochtend. De hoogleraar Innovatie en Regionaal Bestuur helpt raadsleden om grip te houden op de materie. Een kijktip voor lokale volksvertegenwoordigers, want voor 1 juli van 2021 moeten overal de Regionale Energie Strategieën zijn vastgesteld. Dat gaat over die windmolens en zonneparken. En dus over draagvlak én de opbrengsten voor de samenleving.
De bal gaat weer rollen. Ga slim spelen!